เกิดมาถึงตอนนี้อายุ 31 ปี ผมเพิ่งเคยเห็น "ขมิ้น" ที่มีหัวตั้งชันใหญ่ ปกติจะเห็นเป็นเง้าเล็ก ๆ แม่ชอบปลูกอยู่ริมรั้วบ้าน ขมิ้นหัวใหญ่แบบนี้เป็นของ แม่จุ้ย ชาวบ้านตำบลโพนแพง อำเภออากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร มีชื่อเรียกในท้องถิ่นว่า "ขมิ้นขึ้น หรือ ขมิ้นอ้อย" จะเรียกว่าอะไรหรือมีลักษณะแบบไหนก็ตาม ประเด็นคือจะนำมาเป็นส่วนผสมของการแปรรูปสบู่
พูดเรื่องสบู่เป็นของอุปโภคที่จำเป็นกับทุกคน ใช้อาบน้ำและชำระล้างสิ่งสกปรกต่าง ๆ ผลิตภัณฑ์จากสบู่มีหลากหลายมาก มีทั้งแบบก้อนและแบบเหลว บางคนเลือกใช้แบบเฉพาะ เช่น ใช้อาบน้ำ ใช้ล้างหน้า ใช้ล้างมือ เป็นต้น แต่ล้วนแล้วเป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นทั้งนั้น สำหรับครัวเรือนผมมีสมาชิกอยู่ 5 คน มีค่าใช้จ่ายกับสบู่ไม่ต่ำกว่าเดือนละ 500 บาท แล้วทุกท่านจ่ายค่าสบู่เดือนละเท่าไหร่ครับ เรามาลดรายจ่ายด้วยการทำสบู่เองดีกว่า
ผมมีโอกาสได้ติดตามและร่วมงานวิจัยโมเดลแก้จนเกษตรมูลค่าสูง ฯ นำโดย อ.สายฝน ปุณหาวงค์ และเป็นวิทยากรในวันนี้ พร้อมด้วยคณะนักวิจัย มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร ลงพื้นที่ถ่ายทอดองค์ความรู้การแปรรูปสบู่ให้กับกลุ่มเป้าหมาย กิจกรรมครั้งนี้จัดขึ้นที่เทศบาลตำบลโพนแพง อบรมให้กับผู้เปราะบาง (17พ.ค.2567) บ่งบอกว่ามีขั้นตอนการทำง่ายมาก ซึ่งผมได้สรุปองค์ความรู้การแปรรูปสบู่มาแนะนำทุกคน
ประโยชน์และสรรพคุณ "ขมิ้น"
ก่อนอื่นมารู้จักกับ "ขมิ้น" เป็นพืช "สมุนไพร" ลักษณะเป็นรากหรือหัวมีสีส้มออกเหลือง กลิ่นหอม ขมิ้นมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ควรใช้ให้ถูกต้องและควรปรึกษาแพทย์หากใช้เกี่ยวกับสุขภาพ ซึ่งมีสารสำคัญหลายชนิด ดังนี้
- คุณค่าทางโภชนาการ ขมิ้นชันมีสารอาหารที่มีประโยชน์ เช่น คาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไฟเบอร์ นอกจากนี้ยังมีวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ ที่ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน
- สารต้านอนุมูลอิสระ ขมิ้นชันมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคเช่น มะเร็ง โรคหัวใจ และโรคเกี่ยวกับสมอง
- สรรพคุณต้านการอักเสบ สาร Curcumin ในขมิ้นชันมีคุณสมบัติต้านการอักเสบ ช่วยลดอาการปวดและบวม
- ส่วนประกอบในการรักษาโรค ขมิ้นชันมีประโยชน์ในการรักษาโรคต่าง ๆ เช่น โรคข้อเข่าอักเสบ โรคกระเพาะ และโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ
- ใช้ในการทำอาหาร ขมิ้นชันเป็นส่วนหนึ่งของอาหารในหลายประเทศ มีความนิยมในอาหารเช่น แกงเขียวหวาน และเครื่องปรุงรส
การปลูกและเก็บเกี่ยวขมิ้น
อยากปลูกขมิ้นไว้บริเวณบ้านเพื่อแปรรูปสบู่แล้วใช่ไหมครับ ผมนำขั้นตอนที่สำคัญในการปลูกให้ได้รับผลผลิตที่มีคุณภาพมาฝาก ดังนี้
1 การปลูกขมิ้น
- ควรเลือกพันธุ์ขมิ้นชันที่มีคุณภาพดี และมีอายุอย่างน้อย 9-12 เดือน
- ระยะปลูกควรเป็น 35 x 50 เซนติเมตร
- หากปลูกขมิ้นชันเป็นพืชแซม ให้ใช้ระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 30 เซนติเมตร
- ขุดหลุดปลูกลึก 10-15 เซนติเมตร
- หากไม่ได้ใส่ปุ๋ยคอกในขั้นตอนการเตรียมดิน ควรรองก้นหลุมปลูกด้วยปุ๋ยคอก 300 กรัมต่อหลุม
2 การเก็บขมิ้น
- หากต้องการใช้ขมิ้นชันสด ควรเก็บในระยะที่ขมิ้นเริ่มแตกหน่อ และเก็บมาตัดแต่งราก
- ส่วนหัวแม่ควรเก็บไว้เป็นพันธุ์ปลูกในฤดูกาลต่อไป
- หากต้องการเตรียมขมิ้นแห้งเพื่อนำไปใช้ทำยารักษาโรค ควรเป็นขมิ้นชันที่แก่เต็มที่ และไม่ให้ถูกแสงแดด
การเก็บเกี่ยวขมิ้นให้ใส่ใจในความสะอาดและความสดของพืช จะช่วยให้ได้รับประโยชน์ที่ดีที่สุด
ขมิ้น นำมาทำสบู่จะช่วยลดการอักเสบเหมาะสำหรับผู้ที่เป็นสิวนะครับ การผลิตแต่ละครั้งจะคำนวณสัดส่วนปริมาณวัตถุดิบส่วนผสม ตามเบสสบู่กลีเซอรีน 1 กิโลกรัม ใช้เงินลงทุนประมาณ 250 บาท จะได้สบู่ขนาด 50 กรัม จำนวน 20 ก้อน จะขายได้หรือลดค่าใช้จ่ายประมาณ 500 บาท วัตถุดิบอุปกรณ์หาซื้อได้ง่ายหรือใช้ร่วมกับของในครัว มีขั้นตอนการแปรรูปสบู่สมุนไพร
ดำเนินการ : โครงการพัฒนาระบบห่วงโซ่การผลิตเกษตรมูลค่าสูง ด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรม เพื่อยกระดับเศรษฐกิจชุมชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร
แหล่งทุนวิจัย : หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) งานยุทธศาสตร์ขจัดความยากจนแบบเบ็ดเสร็จและแม่นยำ
