จังหวัดสกลนคร แม้จะมีศักยภาพทางเศรษฐกิจที่หลากหลายและมีการเติบโตที่โดดเด่นในภาคบริการ แต่สถานการณ์ หนี้ครัวเรือน กลับเป็นประเด็นที่น่ากังวลและมีความเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับปัญหา ความยากจน ในพื้นที่ จากข้อมูลล่าสุด หนี้สินเฉลี่ยต่อครัวเรือนในจังหวัดยังคงอยู่ในระดับสูงกว่าค่าเฉลี่ยของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สะท้อนถึงภาระทางการเงินที่หนักอึ้งของประชาชนจำนวนมาก
บทความนี้จะวิเคราะห์สถานการณ์หนี้ครัวเรือนในจังหวัดสกลนคร สาเหตุและปัจจัยที่ส่งผลกระทบ รวมถึงปฏิสัมพันธ์ระหว่างหนี้สินครัวเรือนกับความยากจน และนำเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืน
บริบทเศรษฐกิจจังหวัดสกลนคร: ฐานรากที่แข็งแกร่งกับการเติบโตของภาคบริการ
จังหวัดสกลนครมีลักษณะเศรษฐกิจที่พึ่งพาเศรษฐกิจฐานรากเป็นสำคัญ โดยภาคเกษตรกรรมยังคงมีบทบาทหลักในการสร้างรายได้ให้กับประชาชน มีการปลูกข้าวเป็นพืชเศรษฐกิจหลัก ควบคู่ไปกับพืชอื่นๆ เช่น มันฝรั่ง มันสำปะหลัง และยางพารา นอกจากนี้ หัตถกรรมพื้นบ้าน โดยเฉพาะผ้าย้อมคราม ก็เป็นเอกลักษณ์และสร้างรายได้ให้กับชุมชน การท่องเที่ยวชุมชนก็เริ่มมีบทบาทมากขึ้น เช่นเดียวกับวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) ที่ดำเนินธุรกิจหลากหลายสาขา
ข้อมูลในปี พ.ศ. 2565 แสดงให้เห็นถึงการเติบโตทางเศรษฐกิจที่แข็งแกร่งของจังหวัด โดยมีมูลค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัด (GPP) อยู่ในอันดับต้นๆ ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โครงสร้างเศรษฐกิจมีความหลากหลาย โดยภาคนอกเกษตรมีสัดส่วนที่สูงกว่าภาคเกษตร และภาคบริการมีการเติบโตที่โดดเด่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งสาขาศิลปะ ความบันเทิง และนันทนาการ รวมถึงสาขาการขนส่งและคลังเก็บสินค้า
นอกจากนี้ สกลนครยังมีศักยภาพในด้านอื่นๆ เช่น เป็นแหล่งผลิตมันฝรั่งอันดับ 1 ของภาคอีสาน มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติและวัฒนธรรมที่หลากหลาย และเป็นศูนย์กลางการค้าที่สำคัญของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
สถานการณ์หนี้ครัวเรือนในจังหวัดสกลนคร: ภาระทางการเงินที่น่ากังวล
ถึงแม้เศรษฐกิจของจังหวัดสกลนครจะมีการเติบโต แต่สถานการณ์ หนี้ครัวเรือน กลับเป็นสิ่งที่น่าจับตามอง ข้อมูลในปี 2564 พบว่า หนี้สินเฉลี่ยต่อครัวเรือนสูงถึง 295,867 บาท ซึ่งสูงกว่ารายได้เฉลี่ยต่อเดือนอย่างมาก สะท้อนถึงความตึงตัวทางการเงินของครัวเรือนจำนวนไม่น้อย
รายงานภาวะหนี้ครัวเรือนภาคอีสาน ปี 2566 พบว่า ภาคอีสานยังคงเป็นภาคที่มีสัดส่วนครัวเรือนเป็นหนี้สูงที่สุดในประเทศ และหนี้สินส่วนใหญ่เป็นหนี้เพื่อการอุปโภคบริโภค ซึ่งสอดคล้องกับข้อมูลของจังหวัดสกลนคร ที่พบว่าวัตถุประสงค์หลักของการก่อหนี้คือเพื่อใช้จ่ายในครัวเรือน รองลงมาคือหนี้สินเพื่อทำการเกษตร แม้ว่าข้อมูลล่าสุดในปี 2566 จะแสดงให้เห็นถึงหนี้สินเฉลี่ยต่อครัวเรือนที่ลดลง แต่ตัวเลขนี้ยังคงสูงกว่าค่าเฉลี่ยของภาคอีสานโดยรวม
ความท้าทายและสาเหตุของหนี้สินครัวเรือนในสกลนคร
ระดับหนี้สินครัวเรือนที่สูงในจังหวัดสกลนครนำมาซึ่งความท้าทายหลายประการ เช่น ความเปราะบางทางเศรษฐกิจที่เพิ่มขึ้น กำลังซื้อที่ลดลง และอาจเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาเศรษฐกิจในระดับท้องถิ่น นอกจากนี้ ยังส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่ทางสังคมและจิตใจของประชาชน
สาเหตุสำคัญของ หนี้ครัวเรือน ในจังหวัดสกลนครมีความซับซ้อนและมีหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้อง
- รายได้ไม่แน่นอน: ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งมีความเสี่ยงจากความไม่แน่นอนของผลผลิตและราคา
- ค่าครองชีพสูง: ค่าใช้จ่ายในชีวิตประจำวันที่เพิ่มขึ้น ทำให้ครัวเรือนต้องกู้ยืมเพื่อครอบคลุมค่าใช้จ่าย
- การเข้าถึงแหล่งเงินทุน: ข้อจำกัดในการเข้าถึงแหล่งเงินทุนในระบบ ทำให้บางส่วนต้องพึ่งพาแหล่งเงินกู้นอกระบบที่มีดอกเบี้ยสูง
- ผลกระทบจากภายนอก: การระบาดของโรคโควิด-19 และภาวะโลกรวนส่งผลกระทบต่อรายได้และการจ้างงาน รวมถึงผลผลิตทางการเกษตร
- ปัจจัยอื่นๆ: การเข้าถึงสินเชื่อที่ง่ายเกินไป การปล่อยสินเชื่อที่ไม่เป็นธรรม และนโยบายบางประการของรัฐ ก็อาจมีส่วนทำให้เกิดการก่อหนี้เกินตัว
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างหนี้สินครัวเรือนและผลกระทบต่อความยากจน
ระดับ หนี้สินครัวเรือน ที่สูงมีความเชื่อมโยงโดยตรงกับปัญหา ความยากจน การมีภาระหนี้สินทำให้รายได้สุทธิของครัวเรือนลดลง ส่งผลให้มีเงินเหลือสำหรับการใช้จ่ายในสิ่งที่จำเป็นน้อยลง และเพิ่มความเปราะบางต่อภาวะเศรษฐกิจที่ไม่แน่นอน
- ครัวเรือนที่มีรายได้ไม่เพียงพออาจต้องกู้ยืมเพื่อครอบคลุมค่าใช้จ่ายพื้นฐาน ทำให้พวกเขาเข้าสู่วงจรหนี้สินและ ความยากจน ที่ลึกขึ้น
- เกษตรกรที่มีหนี้สินจำนวนมากสำหรับการประกอบอาชีพ มีความเสี่ยงสูงที่จะไม่สามารถชำระหนี้ได้เมื่อผลผลิตเสียหายหรือราคาตกต่ำ ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียทรัพย์สินและ ความยากจน ที่รุนแรงขึ้น
แนวทางการแก้ไขปัญหาหนี้สินครัวเรือนและความยากจนในสกลนคร
การแก้ไขปัญหา หนี้สินครัวเรือน ในจังหวัดสกลนครอย่างยั่งยืนจำเป็นต้องมีแนวทางที่ครอบคลุมและเหมาะสมกับบริบทของเศรษฐกิจฐานรากในพื้นที่
การเสริมสร้างความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานราก
- ส่งเสริมความหลากหลายของแหล่งรายได้นอกภาคเกษตร เช่น หัตถกรรม การท่องเที่ยวชุมชน และ SMEs
- พัฒนาทักษะและช่องทางการตลาดให้กับผู้ผลิตและช่างฝีมือท้องถิ่น
- สนับสนุนการจัดตั้งวิสาหกิจชุมชนและสหกรณ์
- ส่งเสริมการทำเกษตรแบบยั่งยืนเพื่อเพิ่มผลผลิตและลดต้นทุน
การส่งเสริมการออมและการเข้าถึงแหล่งเงินทุน
- เสริมสร้างความเข้มแข็งของกลุ่มออมทรัพย์ในชุมชน
- สนับสนุนบทบาทของสถาบันการเงินจุลภาคในการให้สินเชื่อที่เหมาะสม
- ส่งเสริมโครงการให้ความรู้ทางการเงินและการให้คำปรึกษาด้านหนี้สิน
การแทรกแซงของภาครัฐและข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย
- พิจารณามาตรการช่วยเหลือหนี้สินที่ตรงจุดสำหรับกลุ่มเปราะบาง
- กำกับดูแลการให้สินเชื่อนอกระบบอย่างเข้มงวด
- ส่งเสริมแนวทางการให้สินเชื่ออย่างมีความรับผิดชอบของสถาบันการเงินในระบบ
- สนับสนุนโครงการปรับโครงสร้างหนี้และการรวมหนี้
- พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินในพื้นที่ชนบท
- ดำเนินนโยบายที่ส่งเสริมความมั่นคงทางรายได้และโอกาสทางเศรษฐกิจในชุมชน
สถานการณ์ หนี้สินครัวเรือน ในจังหวัดสกลนครยังคงเป็นประเด็นสำคัญที่เชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับปัญหา ความยากจน สาเหตุของหนี้สินมีความซับซ้อนและเกี่ยวข้องกับปัจจัยทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม การแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืนจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการเสริมสร้างความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานราก ส่งเสริมความรู้ทางการเงิน และเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงแหล่งเงินทุนที่เป็นธรรม เพื่อลดภาระหนี้สินและสร้างความมั่นคงทางการเงินให้กับประชาชนในจังหวัดสกลนครอย่างแท้จริง
ขอบคุณข้อมูลจาก
สำนักงานสถิติแห่งชาติ: หนี้สินเฉลี่ยต่อครัวเรือน จำแนกตามวัตถุประสงค์ของการกู้ยืม เป็นรายจังหวัด พ.ศ. 2547 - 2566
สภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ: ผลิตภัณฑ์ภาคและจังหวัด แบบปริมาณลูกโซ่ ฉบับ พ.ศ. 2565
สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน): ที่มา เจตนารมณ์ และเป้าหมายของการสนับสนุนงานเศรษฐกิจและทุนชุมชน
ไทพับลิกา: หนี้สินครัวเรือน: ความเปราะบางทางเศรษฐกิจและสังคมสู่ความไม่ยั่งยืน
ธนาคารแห่งประเทศไทย: https://www.bot.or.th/th/research-and-publications/articles-and-publications/bot-magazine/Phrasiam-67-2/2567-specialscoop-BOT-measures.html
