กสศ. ร่วมกับวิทยาลัยฯ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ ประเมินผลตอบแทนทางสังคม SROI

เรื่อง: แตงโม สกลนคร

คำถามที่ว่า "ลงทุนหนึ่งบาท จะมีผลตอบแทนคืนสังคมเท่าไหร่?" กำลังจะถูกตอบด้วยการประเมินเชิงลึก! กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) ร่วมกับศูนย์ SROI TU วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และทีมนักวิจัยจาก มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร ได้ลงพื้นที่ระหว่างวันที่ 11 - 13 กรกฎาคม 2568 เพื่อศึกษาและถอดบทเรียนจาก "โครงการส่งเสริมโอกาสการเรียนรู้ที่ใช้ชุมชนเป็นฐาน" โดยมุ่งวิเคราะห์ "เส้นทางสู่ผลกระทบทางสังคม (Social Impact Pathway)" และ "ประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน (SROI)" เพื่อหาคุณค่าที่แท้จริงของการลงทุนเพื่อสังคม

ดร.มาลี ศรีพรหม นักวิจัยจาก ม.ราชภัฏสกลนคร เผยว่า การลงพื้นที่ครั้งนี้เป็นการเก็บข้อมูลเชิงประจักษ์จาก 2 หน่วยจัดการเรียนรู้ที่สำคัญ ได้แก่ อบต.หนองสนิท จ.สุรินทร์ และ วิทยาลัยชุมชนยโสธร จ.ยโสธร เพื่อนำมาวิเคราะห์ผลกระทบทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นจากโครงการ พร้อมจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

ถอดบทเรียนจากพื้นที่ สร้าง "คุณค่า" สู่ "มูลค่า"

ที่หน่วยจัดการเรียนรู้ อบต.หนองสนิท จ.สุรินทร์ คุณสมเกียรติ สาระ หัวหน้าสำนักปลัด และหัวหน้าโครงการ เล่าถึงจุดเริ่มต้นที่ต้องการพัฒนาบ้านเกิด ยกระดับการปลูกผักจากปลอดภัยเป็นอินทรีย์ ซึ่งแม้โครงการที่ได้รับการสนับสนุนจาก กสศ. ในปี 2562-2566 จะสิ้นสุดลง กลุ่มยังคงขับเคลื่อนต่อในนาม วิสาหกิจชุมชนธนาคารพืชผักบ้านสำโรง ด้วยโมเดล "ชุมชนเป็นฐาน" และกลยุทธ์ 3H (Heart Head Hand) ปัจจุบันมีสมาชิกกว่า 130 คน สร้างผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรม

คุณสมเกียรติ สาระ

ด้านเศรษฐกิจ: สมาชิกมีรายได้เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 4,000 บาท/เดือน กลุ่มมีเงินหมุนเวียนกว่า 1,000,000 บาท มีสินค้าอินทรีย์หลากหลาย

ด้านสังคม: เกิด "ศูนย์เรียนรู้หนองสนิทรุ่งเรืองเมืองเกษตรอินทรีย์" มีวิทยากรฐานเรียนรู้ 8 ฐาน กองทุนสวัสดิการกลุ่ม และสมาชิกมีสุขภาพดีขึ้น

ด้านสิ่งแวดล้อม: ลดการใช้สารเคมี ใช้ทรัพยากรในพื้นที่อย่างคุ้มค่า

คุณสมเกียรติเน้นย้ำว่า "ทุกคนมีส่วนร่วม" คือปัจจัยสำคัญที่ทำให้กลุ่มเดินหน้าได้อย่างรวดเร็ว

อีกหนึ่งตัวอย่างที่น่าสนใจคือ กลุ่มทอผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติบ้านโคกสวาท จ.ยโสธร โดยหน่วยจัดการเรียนรู้ วิทยาลัยชุมชนยโสธร โครงการฯ ปี 2564- 2565 คุณสุรชัย ศรีวะสุทธิ์ หรือคุณนิค วัย 28 ปี เล่าถึงการสืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้าจากบรรพบุรุษ ก่อนที่จะได้เข้าร่วมอบรมทักษะใหม่ๆ เช่น การย้อมผ้าจากมูลควาย การตลาดออนไลน์ และโปรแกรมบัญชี

คุณสุรชัย ศรีวะสุทธิ์

• ผลลัพธ์ที่เห็นได้ชัด: กลุ่มมีสีและลายผ้าที่หลากหลายขึ้น สมาชิกเข้าถึงการจ้างงาน กลุ่มมีเงินหมุนเวียน 100,000 บาท และมีชื่อเสียงจากการออกบูธ
• มิติทางสังคม: คุณนิคมองว่านี่คือ "พื้นที่บ่มเพาะคุณค่า" ที่ช่วยให้คนรุ่นใหม่ที่กำลังค้นหาเส้นทางชีวิต ได้กลับมาบ้าน มีรายได้ และเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาชุมชน

ดร.มาลี กล่าวโดยสรุปว่า โครงการนี้ของ กสศ. สามารถสร้างอาชีพให้กับทั้งแรงงานนอกระบบและเยาวชนนอกระบบการศึกษาได้จริง ผู้ร่วมเรียนรู้ได้รับทั้ง "วิชาการ วิชาชีพ และวิชาชีวิต" เป็นการพัฒนาที่เปลี่ยนจาก "คุณค่า" ไปสู่ "มูลค่า" ได้อย่างเป็นรูปธรรม

การประเมิน SROI ครั้งนี้ไม่เพียงแต่จะบอกตัวเลขผลตอบแทน แต่ยังสะท้อนถึงการลงทุนที่สร้างสรรค์ชีวิตและยกระดับชุมชนให้เติบโตอย่างยั่งยืน